Tasavvuf konusuna kitabımızın “Oğuz Türkçesinin Anadolu’daki İlk Ürünleri” kısmında değinmiştik, (geniş bilgi sayfa 26'da). Dini tasavvufi Türk şiiri, bahsettiğimiz tasavvufi düşünceyi dile getirmek ve yaymak amacıyla doğmuş ve kullanılmıştır. Anadolu’da birliği sağlamada çok önemli bir işlevi olmuştur. Hoca Ahmet Yesevi’nin öncülüğünde başlayan ve Yunus Emre ile zirveye ulaşan bir şiir anlayışıdır. Bu şiirler sade denilebilecek bir Türkçeyle, genelde hece bazen de aruz ölçüsüyle söylenir. Tekkelerde müzik eşliğinde söylenen bu şiirler “ilahi, nefes, devriye, nutuk, şathiye, methiye” gibi nazım türleridir. Ayrıca divan şiirinde “gazel ve mesnevi”, âşık edebiyatında “semai” nazım şekilleriyle de dini tasavvufi konular işlenmiştir.
İlahi
Allah’ı öven, Allah aşkını dile getiren şiirlerdir. Tarikatlara göre değişik isimler alır (geniş bilgi sayfa 27'de).
Nefes
Bektaşi tarikatına mensup şairlerin tasavvuf temalı şiirleridir, (geniş bilgi sayfa 27'de).
Methiye
Tasavvuf büyüklerini öven şiirlere denir.
Deme
Alevi tarikatına mensup ozanların, kendi temalarını taşıyan şiirlerine denir.
Şathiye
Ciddi bir düşünce ya da duyguyu iğneli ve gülmeceli bir dille anlatan tasavvufi şiirlere denir. Şathiyeler genellikle ham sofuların kaba din anlayışlarını alaya alan, anlaşılması zor sembollerle örülü ironik şiirlerdir.
Nutuk
Tarikat şeyhlerinin, yeni müritlerini bilgilendirmek, tarikat usul ve adabını, ilkelerini anlatmak amacıyla söyledikleri didaktik şiirlerdir.
Devriye
Dönüş esasını işleyen şiirlerdir. Tasavvufa göre her şey ve herkes Allah’tan gelmiştir, gene O’na dönecektir. Devriyeler bu konuyu işler.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder